"Muzyka jest wszechobecna w życiu człowieka. Słyszymy ją już w okresie płodowymi towarzyszy nam przez całe nasze życie. Choć jest obecna na każdym etapie naszego życia, może zajmować różne miejsca i pełnić odmienne funkcje. Dziecko przez własną twórczą aktywność lepiej poznaje otaczający świat, jego właściwości, elementy, relacje między nimi, buduje swoje miejsce w świecie. Twórcza aktywność dziecka jest więc jednocześnie przejawem jego rozwoju i czynnikiem stymulującym dalszy rozwój (Danel-Bobrzyk, 2000, s. 223). Wspomaganie rozwoju dzieci należy do podstawowych zadań szkoły.

Znaczącą rolę w tym względzie odgrywa edukacja muzyczna wraz z pozostałymi formami kształcenia artystycznego. Problematykę wychowawczego oddziaływania muzyki na człowieka można znaleźć już w rozważaniach Platona, dla którego kontakt z muzyką związany był z przeżyciami człowieka, z jego dążeniem do piękna i dobra, muzyka była więc środkiem zarówno wychowania estetycznego, jak i wychowania moralnego (za: Rozmysłowicz, 1998). Sztuka zwielokrotnia poznanie, uczy refleksyjności i myślenia w sposób jednostkowy i zindywidualizowany, wpływa również na osobistą ekspresję, mającą swój wyraz w działalności twórczej. U dziecka rozpoczynającego edukację artystyczną można zaobserwować wrażliwość na bodźce pochodzące z otaczającego świata. Pod ich wpływem dostrzega piękno w dziełach plastycznych, muzycznych, literackich i odczuwa potrzebę wyrażania przez własną twórczą aktywność. Edukacja muzyczna, równocześnie z rozwojem muzykalności, świadomie kształci wszystkie dyspozycje psychiczne i fizyczne, stymulując tempo oraz jakość ogólnego rozwoju dziecka (Suświłło, 2000).
Uważa się, że edukacja artystyczna jest koniecznym uzupełnieniem wykształcenia intelektualnego. Muzyka jest bowiem jedną z dziedzin wychowania i wielostronnego uczenia się. Zasadniczym celem edukacji muzycznej jest, prócz rozwoju zainteresowań i zdolności muzycznych, takie wykorzystanie tych wartości artystycznych i estetycznych, by uwrażliwić ucznia i ukierunkować jego aktywność życiową.

Podczas praktycznej realizacji wychowania muzycznego realizowane są następujące cele (Maria Przychodzińska-Kaciczak, 1987):

  • kształcenie wrażliwości muzycznej i pozytywnych motywacji w kierunku muzyki,
  • rozwój funkcji poznawczych i procesów myślowych,
  • rozwój sfery uczuciowej w połączeniu z intelektualną,
  • działanie muzyki w wychowaniu moralnym,
  • pobudzanie wyobraźni i twórczego myślenia,
  • terapeutyczne znaczenie muzyki,

Muzyka nie jest hermetyczną dziedziną sztuki. Edukacja muzyczna, to nie tylko  kształcenie umiejętności warsztatowych, ale również kształcenie wartości ogólnoludzkich, w tym szczególnie mających wpływ na rozwój osobowości. To dzięki sztuce zdaniem Stefana Szumana (1990) staje się możliwa realizacja idei pedagogicznej, wskazującej na wszechstronny rozwój i kształtowanie człowieka. Celem wychowania estetycznego jest wykształcenie człowieka wrażliwego i otwartego na świat.

Muzyka jest ważnym czynnikiem ogólnego wychowania i kształcenia, a jej wieloraki wpływ na rozwój umysłowy dziecka można ująć następująco:

  • muzyka uwrażliwia na zjawiska dźwiękowe otaczającego środowiska;
  • uczy spostrzegania jakości dźwięków, ich ruchu – rytmiki, dynamiki, tempa;
  • muzyka ma decydujący wpływ na harmonię między myśleniem konkretnym a abstrakcyjnym;
  • wykonywanie zadań muzycznych sprzyja kształceniu podzielnej uwagi zorganizowanej w czasie;
  • kontakt z muzyką rozwija aktywną i twórczą wyobraźnię, wpływa na rozwój myślenia dywergencyjnego, oddalającego umysł dziecka od schematów i typowości, aktywizuje myślenie symboliczne;
  • rozwija sprawność operacji myślowych (...) ma duże znaczenie dla rozwoju pamięci
  • w rezultacie prowadzi dziecko od zachowań spontanicznych do działań opartych na regułach i zasadach;
  • jest podłożem wszelkich zdolności i emocji, więc w efekcie ma silny wpływ nawy chowanie społeczno-moralne (Lipska, Przychodzińska, 1991).

Poza dostarczaniem wrażeń artystycznych muzyka może pełnić rolę relaksacyjną, aktywizującą, zwiększającą motywację do działania, uspokajającą, informacyjną, a także wspomagającą ogólny rozwój. Jest ona źródłem aktywności twórczej, pobudza ciekawość poznawczą. Badania dowodzą, że to właśnie muzyka jest doskonałym narzędziem stymulującym wszechstronny rozwój. Z jej pomocą nasze umiejętności rozwojowe stają się większe, potrafimy szybciej i le piej rozwijać się, myśleć, tworzyć, dochodzić do zdrowia i odpoczywać. Szczególnie nieocenione wartości muzyka wnosi do wychowania i edukacji dziecka, gdyż jest źródłem harmonizowania rozwoju. Edukacja muzyczna odgrywa jedną z ważniejszych ról w dokonywaniu się zmian w rozwoju dziecka, kształtując jego psychikę, ale również modelując niemal każdy obszar funkcjonowania. Zastosowanie muzyki w edukacji na wszystkich poziomach jest cenne dla każdego dziecka – uczy myślenia, kształci spostrzegawczość, pamięć i uwagę. Edukacja muzyczna może mieć również działanie profilaktyczne – zapobiega nieprawidłowościom w kształtowaniu kompetencji społecznych."

Barbara Wojtanowska-Janusz

 

Cały artykuł poświęcony wpływowi muzyki i edukacji muzycznej na rozwój dziecka dostępny w Zeszytach Psychologiczno-Pedagogicznych Centrum Edukacji Artystycznej, Zeszyt nr 2; Konteksty edukacji artystycznej i pomocy psychologiczno-pedagogicznej; Warszawa 2014. Adres linku: https://cea-art.pl/pub/z-2-caly-m.pdf#page=35